İŞVERENİN EMZİRME ODALARI VE ÇOCUK BAKIM YURTLARI KURMA ZORUNLULUĞU

Çalışma hayatı içerisinde bulunan kadın işçilerin evlenme ve  gebelik durumları ile doğumdan sonra çocuğun bakım ve yetiştirilme süreçlerindeki çalışma şartlarını kapsayan birtakım düzenlemeler mevcuttur. Bu düzenlemelerin amacı Anayasal koruma altında olan çalışma hak ve hürriyeti ile  kadın işçinin aile yaşantısından ileri gelen diğer ve hak ve sorumlulukları arasında bir denge sağlamaktır. Bu anlamda yürürlükte olan 4857 sayılı İş Kanunu, 1475 Sayılı Eski İş Kanunu'nun yürürlükteki 14.Maddesi ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu'nun 30. Maddesi'nin göndermesi ile hazırlanan Gebe ve Emziren Kadınların Çalıştırılma şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik' in ilgili hükümleri incelendiğinde, evlenen, gebe ve emziren kadın işçilerin çalışma şartlarının işverenlere bazı yükümlülükler getirilerek  belirlendiği görülmektedir.

İş Kanunu iş sözleşmesinin devamı sırasında işçinin evlenmesi durumunda çalışanlara ücretli izin hakkını düzenlemekte,  evlilik nedeniyle evlilik tarihinden itibaren 1 yıl içerisinde iş sözleşmesini fesheden kadın çalışanlar için ise diğer koşulların da varlığı halinde kıdem tazminatı alma hakkı tanımaktadır. Bunun yanında  hamilelik süresince kadın işçiye periyodik kontroller için ücretli izin verilmektedir. Ayrıca   kadın işçilerin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere izin hakları bulunmaktadır. Bu sürenin bitiminden sonra ise ücretsiz izin hakkının kullanımı sağlanmaktadır Diğer yandan  bir yaşından küçük çocukların emzirilmesi  için kadınların günde toplam bir buçuk saat süt izni hakkı bulunmaktadır. Gebe ve Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik gereği ise gebe veya emziren çalışan günde yedi buçuk saatten fazla çalıştırılamamakta, gebe çalışan doğuma kadar gece çalışmaya zorlanamamakta, emziren çalışanın doğumdan sonra da bir yıl boyunca gece çalışması yasaklanmaktadır. 

Bu hususlar ile birlikte Gebe ve Emziren Kadınların Çalıştırılma şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik'in 13. Maddesi ilgili koşulların varlığı halinde işverenler bakımından emzirme odası ve yurt açma yükümlülüğünü öngörmektedir. İlgili hükümler gereği yaş ve medeni hale bakılmaksızın 100-150 kadın çalışanı olan işyerlerinde, emziren çalışanların çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine en çok 250 metre uzaklıkta EK-IV’te belirtilen şartları taşıyan bir emzirme odasının kurulması zorunludur. Diğer yandan yine yaşları ve medeni hallerine bakılmaksızın, 150’den çok kadın çalışanı olan işyerlerinde, 0-6 yaşındaki çocukların bırakılması, bakımı ve emziren çalışanların çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine yakın EK-IV’te belirtilen şartları taşıyan bir yurdun kurulması zorunludur. Yurt, işyerine 250 metreden daha uzaksa işveren taşıt sağlamakla yükümlüdür.

Gebe ve Emziren Kadınların Çalıştırılma şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik  EK-IV’te belirtilen oda ve yurtların taşıması gereken şartlar ise odanın bodrum katında ve doğrudan açık havaya açılmayan yerlerde olamaması, pencerelerin doğrudan güneş ışığı alacak şekilde olması, yurtlarda yeterli büyüklükte bahçenin bulunması, kadın ve velayet hakkına sahip erkek çalışan sayısının en az % 10’u oranında yatak, yeterli sayıda gözlem odası ve bir emzirme yerinin bulunması  vb. şekildedir.

Bu düzenlemeler  doğum sürecinden sonra emziren kadınlar bakımından işverenlerce sağlanması gereken çalışma koşullarıdır. Güncel mahkeme kararlarına  göre de kreş ve emzirme odalarının bulunmaması, "çalışma şartlarının uygulanmaması " olarak nitelendirilmekte ve 4857 sayılı  İş Kanunu'nun 24/II-(f)  maddesi "çalışma şartlarının uygulanmaması" işçinin haklı sebeple feshine imkan tanımaktadır. 

•  6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu 417/1.maddesinde de işverenin işçinin dürüstlük kuralına uygun bir düzeni sağlamak görevi bulunmaktadır. Kreş açılmaması çalışma koşullarının uygulanmaması niteliğindedir. Yönetmelik gereği davacının herhangi bir talebi dahi beklenilmeden TBK 417.madde çerçevesinde eksiklik giderilmelidir. Yönetmeliğe aykırılık işçiye derhal fesih hakkı verir. İşverenin kendisi kreş açmayacaksa yakın bir yer ile anlaşması da mümkündür. İşveren 2013 yılından 2015 tarihine kadar kendisi kreş açmadığı gibi başka bir yerle yönetmelik sonrası anlaştığını da ispatlayamadığından işçinin derhal fesih hakkı vardır ve kıdem tazminatı hak kazanır.(GAZİANTEP BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ 7. HUKUK DAİRESİ  Esas Numarası: 2017/928 Karar Numarası: 2017/1707)

• "Anayasa, yasa, tüzük ve yönetmelikler, bireysel ya da toplu iş sözleşmeleri, işyeri personel yönetmeliği ve benzeri kaynaklarla, işyeri uygulamalarının çalışma yaşamına etkileri sonucu her bir iş ilişkisinde çalışma koşulları meydana gelir.

14.07.2004 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 25522 sayılı Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik'in 15.maddesine göre, işverenin belediye ve mücavir alan sınırları içinde bulunan tüm işyerlerinde, yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, toplam 150’den çok kadın çalışanı olması halinde, 0-6 yaşındaki çocukların bırakılması, bakımı ve emziren çalışanların çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine yakın belirli şartları taşıyan bir yurdun kurulması zorunludur.

Yönetmelikteki düzenleme gereği işverenin kreş açma zorunluluğu bulunmakta olup, bu yükümlülüğünü yerine getirmeyen işveren karşısında işçinin iş sözleşmesini haklı nedenle fesih hakkı bulunmaktadır." (Yargıtay 9.Hukuk Dairesi'nin  10.04.2018 tarihli  2015/ 14935 Esas 2018 / 8317 Karar )

• Çalışanlara tanınan bu çalışma koşulları Anayasa Mahkemesi tarafından Anayasa'nın 20. maddesinde güvence altına alınan aile hayatına saygı hakkı kapsamında değerlendirilmektedir. (BURCU REİS BAŞVURUSU, Başvuru Numarası: 2016/5824)

Çalışma koşullarındaki bu düzenlemelerin yönetmelikle belirlenen koşullarda gerçekleştirilerek uygulanması doğumdan sonraki süreçte çalışma hayatında zorluk çekmesi muhtemel çalışanlar bakımından oldukça önem arz etmektedir. Yönetmelik ile belirlenen koşullarda kurulan oda ve yurtların  giderlerinin işveren tarafından karşılanacağı da karara bağlanmıştır. İşverenler aynı yönetmelik gereği bahsi geçen oda ve yurtlarla ilgili bilgi ve belgeleri açılma tarihinden itibaren en geç 30 gün içinde  Millî Eğitim Bakanlığı ile bağlı oldukları Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne ulaştırmakla yükümlüdür. Aksi takdirde işveren idari paza cezası ile cezalandırılacaktır. Bu çalışma koşullarına uygun düzenleme ve değişiklik yapmayan işverenlerin hem idari para cezası ile hem de haklı nedenle fesih hakkı bulunan işçinin iş akdinin feshi durumunda  işçi alacaklarını ödeme durumu ile karşı karşıya kalacağı görülmektedir. Netice olarak  çocuk sahibi olan kadın çalışanların çalışma hayatındaki düzen ve devamlılığının, aile hayatına saygı kapsamında oluşturulacak çalışma koşulları  neticesinde sağlanacağı açıktır.

AV.EBRAR BİLTÜRK